Os camiños como refuxio

Ilustración a partir dunha miniatura do Hortus Deliciarum (s. XII)

Co fin do Imperio Romano os mimos e titiriteiros que actuaban nos circos da capital romana fuxiron á veciña Bizancio, onde continuaron activos até a caída de Constantinopla no s. XV. Moitos outros comezaron a percorrer os camiños, actuando en festas e tavernas das aldeas de toda Europa, mantendo vivos os arquetipos das farsas grecolatinas. As marionetas resistiron como forma de entretemento popular en Europa entre os séculos V e XI.

Cativos diante dun espectáculo de marionetas.
Miniatura Jehan de Grise (1338-1344)

Os primeiros cristiáns empregaron os títeres para achegar os Evanxeos ao pobo. Usaron primeiro estatuas de Cristo e de santos articuladas e despois representaron marionetas durante os cultos. As pezas de tema bíblico foron pouco a pouco incorporando personaxes cómicos, o que acabou por motivar a súa expulsión dos templos.

As marionetas chegaron á Península Ibérica no s.XII da man dos xograres populares italianos. Estes animaban os bavastels, un tipo de marioneta que baila atada á perna do titiriteiro. Até o s. XVI esta sería a técnica máis popular na Península. Neste século xa se fala dos marionetistas ambulantes como “titiriteiros”, case sempre de xeito pexorativo.